O R T O D O N C J A

We wzroście dziecka jedną z zasadniczych ról odgrywa rozwój i prawidłowe działanie narządu żucia. Prawidłowy wzrost i układ uzębienia pozwala na uniknięcie u dorosłej osoby chorób narządu żucia a także odgrywa, zwłaszcza w obecnych czasach, ważną rolę estetyczną.

Nazwa ortodoncja wywodzi się od dwóch słów greckich: orthos-prosty i odus-ząb.
Ortodoncja jest nauka stosunkowo młodą, do ubiegłego stulecia była bardziej sztuką niż nauką przechodząc podobną drogę jak i inne specjalności zabiegowe w medycynie. Obecnie ortodonta (oropeda twarzowo-szczekowy) leczy nie tylko samo zniekształcenie narządu żucia lecz wnika w jego przyczyny współpracując z lekarzami różnych specjalności.

Zakres współczesnej ortodoncji obejmuje:

1. Badanie i analizę rozwoju oraz wzrostu narządu żucia twarzy i głowy w ścisłym związku z rozwojem i wzrostem osobniczym;
2. Funkcje narządu żucia w powiązaniu z układami : nerwowym, mięśniowym, trawiennym i oddechowym.
3. Poznawanie czynników mających wpływ na prawidłowy rozwój narządu żucia.
4. Poznawanie i określenie czynników zaburzających rozwój i wzrost narządu żucia.
5. Zapobieganiu nieprawidłowościom w budowie i działaniu narządu żucia.
6. Leczenie wad narządu żucia.
7. Usprawnianie i utrzymanie prawidłowych funkcji narządu żucia.

Najczęściej leczenie ortodontyczne prowadzi się w wieku rozwojowym dziecka, okres ten sprzyja leczeniu zwłaszcza przy stosowaniu tzw. aparatów zdejmowanych.

Leczenie można podzielić na trzy zasadnicze typy:

1. Leczenie zapobiegawcze
2. Leczenie korygujące albo regulacyjne:
1. wczesne
2. późne
3. Leczenie retencyjne utrwalające wyniki regulacji.

Leczenie zapobiegawcze polega na wczesnym rozpoznaniu i zapobieganiu rozwijającym się zaburzeniom rozwoju lub wzrostu narządu żucia.

Leczenie korygujące (wczesne) jest to oddziaływanie lecznicze w okresie czynnych procesów wzrostowych. Dotyczy ono okresu poniemowlącego i szkolnego. Można w  niektórych przypadkach stosować proste metody jak gimnastyka mięśniowa, proste aparaty ortodontyczne standardowe lub indywidualne, a także stosować protezy dziecięce w przypadkach przedwczesnej utraty zębów mlecznych.

Przykłady różnych aparatów ortodontycznych indywidualnych

Aparat blokowy działający na górny i dolny łuk	Płytka górna działająca na górny łuk zębowy	Płytka dolna działająca na dolny łuk zębowy

U dzieci aparatami ortodontycznymi można powodować przesuwanie wyżynających się zębów i zmienić kierunek wyżynania się zębów. W czasie wzrostu dzieci aparaty ortodontyczne ruchome i zdejmowane wpływają korzystnie na rozwój szczęki i żuchwy. Aparaty te powinny być noszone co najmniej przez cztery do sześciu godzin dziennie oraz w nocy. Leczenie takim aparatem trwa około dwóch lat. Pozytywne wyniki uzyskuje się przy systematycznym stosowaniu aparatu.

Leczenie korygujące - późne dotyczy okresu porozwojowego. Ten typ leczenia dotyczy uzębienia stałego gdy nieprawidłowa budowa i czynności narządu żucia są ustalone. Brak jest już możliwości kierowania rozwojem uzębienia. W takich przypadkach stosuje się aparaty stałe. Aparaty te składają się z zaczepów, łuków oraz dodatkowych elementów. Zaczepy są to części aparatu przytwierdzone do zębów przy pomocy pierścieniu lub przyklejone bezpośrednio do powierzchni zębowych. W skład zaczepów wchodzą zamki do zębów, rurki, zamki przytwierdzone do pierścieni i różnego rodzaju haczyki. Do zaczepów przytwierdzane są łuki z drutu różnej grubości i kształtu. Elementy dodatkowe to sprężynki, spirale i gumki. Gumki przenoszą siły z jednej szczęki na drugą podczas gdy pozostałe elementy działają w obrębie jednego łuku zębowego. Zamki pośredniczą w przenoszeniu sił między zębem, a łukiem drucianym i elementami dodatkowymi.

Aparaty stałe; na modelu i w ustach pacjenta

Należy pamiętać, że przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego konieczne jest wyleczenie wszystkich zębów.
Zarówno zęby jak i aparat muszą być czyszczone po każdym posiłku i przed snem. Początkowo aparat może dawać poczucie dyskomfortu, które ustępuje w miarę jego noszenia. Szczególnie ważne jest przy noszeniu aparatu stałego unikanie lepkich słodyczy, łykowatych mięs i gumy do żucia - mogą one uszkodzić aparat.

Leczenie ortodontyczne przeprowadzone aparatem zdejmowanym lub stałym wymaga utrwalenia. Jest ono konieczne, ponieważ zapobiega nawrotom wad zgryzu.